تخریب زیستگاه‌ها و به تبع آن تنوع زیستی رودخانه‌ها و دریاهاي کشور در معرض تهدیدهاي متنوعی نظیر آلودگی‌هاي نفتی، صنعتی و تجاري قرار گرفته‌اند. این معضلات سبب شده تا نسل انواع ماهیان در معرض نابودي قرار گیرد. صید بی‌رویه آبزیان و کاهش میزان ذخایر ماهیان عامل دیگري است که به این کاهش تنوع دامن می‌زند. با اجراي طرح پرورش ماهی در قفس علاوه بر تأمین غذاي جمعیت در حال رشد، تنوع زیستی نیز حفظ خواهد شد. از دیگر مزیت‌هاي پرورش ماهی در قفس می‌توانیم به بهره‌برداري بهینه از منابع آب داخلی مثل، آب‌بندان‌ها ودریاچه‌هاي ایجاد شده پشت سدها و تولید ماهی بدون صرف انرژي، عدم نیاز به اراضی کشاورزي، استخر و سیستم پمپاژ، پایین بودن هزینه‌هاي سرمایه گذاري اولیه و هزینه تولید نسبت به سایر روش‌هاي پرورش اشاره کنیم. با توجه به کاهش قابل ملاحظه نزولات جوي در کشور، یکی از طرح‌هاي استراتژیک آبزي‌پروري در سالیان اخیر با نگاه پدافند غیر عامل، افزایش تولید آبزیان پرورشی از طریق منابع آبی شور و لب‌شور بوده است. خوشبختانه با توجه به وجود نوار ساحلی گسترده در امتداد سواحل خلیج فارس و دریاي عمان بخش عمده‌اي از این افزایش تولید می‌تواند از طریق پرورش ماهی در قفس انجام پذیرد.
معرفی گونه‌های مناسب برای پرورش در آب‌های جنوب کشور
1. ماهی صیبتی:
ماهی صیبتی با نام علمی Sparidentex hasta از خانواده شانک ماهیان و بومی خلیج فارس و غرب اقیانوس و سواحل هند است. زیستگاه آن از آب‌هاي ساحلی تا اعماق آب بوده و بیشتر فصل‌هاي ساحل در خوریات حضور دارد. صیبتی از بی‌مهرگان و سخت‌پوستان تغذیه می‌کند و با توجه به ذائقه پسندي، این ماهی به عنوان یک گونه بومی ارزش بالایی براي تکثیر و پرورش دارد. ماهی صیبتی در دامنه حرارتی ٣٣ الی٢٢ درجه سانتی‌گراد غذاي دستی را به خوبی دریافت نموده و در دماي ٣٠ درجه بهترین ضریب رشد را دارا می‌باشد. این ماهی با وزن اولیه 5 گرم به محیط قفس معرفی شده و دوره پرورش شش ماهه خود را طی نموده و با وزن ٦٠٠ گرم قابل برداشت است. براي آب‌هاي خلیج فارس و دریاي عمان در استخرهاي بتنی و قفس‌هاي دریایی مناسب است.
2. ماهی سوکلا:
این ماهی از راسته سوف ماهیان بوده و از گونه‌هاي با ارزش اقتصادي ایران به شمار می‌رود. سوکلا از تراکم پذیري و سرعت رشد بالایی برخوردار است و در دامنه دمایی ٢١ الی٣٠ درجه‌سانتی‌گراد و شوري ١٨- بیشتر از ٣٠ قسمت در هزار رشد می‌کند. غذاي دستی را به خوبی مصرف نموده و با وزن اولیه ١٥-٢٠ گرم در قفس رهاسازي می‌گردد، طی دوره ١٠ ماهه به وزن بالاي ٦ کیلوگرم رسیده و در وزن ٩-١٠ کیلوگرم ماهی بالغ محسوب می‌شود، به طور طبیعی از اسفند تا مهرماه اقدام به تخم‌ریزي می‌کند. سوکلا براي آب‌هاي خلیج فارس و دریاي عمان به جهت پرورش در قفس بسیار مناسب است.
3. ماهی سی‌باس آسیایی:
ماهی Lates calcarifer که به عنوان سوف دریایی غول‌آسا یا باس دریایی آسیایی شناخته می‌شود، ماهی اقتصادي مهم در مناطق گرمسیري و نیمه گرمسیري در آسیا-اقیانوسیه است. از ماهیان رود کوچ بوده که توانایی سازگار شدن در هر دو محیط آب شور و شیرین را دارد. پرورش این گونه ماهی در سال ١٩٧٠ در تایلند آغاز و به سرعت در سرار آسیاي جنوب شرقی گسترش یافته است. سازش پذیري با غذاي دستی، تکثیر در شرایط اسارت، نرخ رشد سریع و قیمت بالاي محصول در بازار به واسطه کیفیت بالاي گوشت از عواملی است که ماهی سی‌باس را به یک گونه مناسب براي آبزي‌پروري تبدیل می‌کند. سی باس داراي رشد سریع می‌باشد، در طول مدت شش ماه تا دو سال به سایز قابل برداشت (٣٥٠ گرم تا ٣ کیلوگرم) می‌رسد. این ماهی داراي محدوده تحمل حرارتی بسیار گسترده (١٥-٤٠ درجه سانتی‌گراد) می‌باشد و پرورش آن‌ها در درجه حرارت ٢٢-٣٥ درجه صورت می‌گیرد. این گونه از یک سو داراي اهمیت اقتصادي و بازارپسندي بالایی است و از سوي دیگر با توجه به توانایی تحمل دامنه گسترده شوري می‌تواند به عنوان یک گونه پرورشی مناسب به منابع آب‌هاي شیرین معرفی شود. فصل تکثیر این ماهی از بهمن تا اردیبهشت ماه است و بچه ماهی حاصل از تکثیر مصنوعی در مزارع پرورشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گونه مناسب براي آب‌هاي خلیج فارس و پرورش در قفس‌هاي دریایی و مزارع خاکی است.
4. ماهی هامور:
هامور ماهیان از خانواده Serranidae می‌باشند که در آب‌هاي شور دیده می‌شوند. این ماهی به دلیل داشتن گوشت لذیذ و غنی، داراي ارزش اقتصادي بالایی است. هامور معمولی از ماهیان با ارزش دریایی بوده که به میزان زیادي در آسیاي جنوب شرقی پرورش داده می‌شود. این گونه به دلیل رشد سریع، ضریب تبدیل غذایی پایین و ارزش تجاري بالا، داراي پتانسیل بسیار مناسبی براي پرورش می‌باشد. گونه Epinephelus coioides یکی از گونه‌هاي مهم پرورشی در آسیا به شمار رفته که داراي رشد سریعی بوده و در مدت 1.5 سال از مرحله تخم به وزن ٩٠٠ گرم می‌رسد. هامور ماهیان داراي قدرت تحمل بالایی در دامنه شوري ١١-٤١ قسمت در هزار و محدوده دمایی ٢١-٣٥ درجه سانتی‌گراد می‌باشند. هامور غذاي دستی را به خوبی دریافت نموده و به طور طبیعی از ضایعات ماهیان تغذیه می‌کند، قدرت تحمل شرایط مختلف محیطی و امکان پرورش در محیط‌هاي متراکم، هامور ماهیان را به کاندید بسیار مناسبی براي آبزي‌پروري در قفس تبدیل کرده است.
5. ماهی شانک دریایی:
ماهی شانک زرد باله (A. latus) متعلق به خانواده شانک ماهیان (Sparidae) بوده و مانند گونه‌هاي دیگر این خانواده، یک ماهی هرمافرودیت پیش‌نر (porotanderus) می‌باشد. این ماهی با نام محلی شعوم (بوشهر) یکی از ماهیان تجاري در خلیج فارس و دریاي عمان است. شانک زردباله از گونه‌هاي بومی و تجاري ارزشمند در خلیج فارس محسوب می‌گردد و این گونه می‌تواند انتخاب مناسبی‌براي پرورش در قفس باشد. زیرا داراي رشد سریع می‌باشد و همچنین خود را با شرایط پرورش و تغییرات گسترده شوري و دما به راحتی وفق می‌دهد، امري که خویشاوند نزدیک اما غیر بومی آن یعنی شانک سرطلایی در آب‌هاي خلیج فارس هرگز در آن موفق نبوده است. طول دوره پرورش این ماهی ١٢ ماهه بوده که وزن بازاري آن ٣٥٠ گرم می‌باشد. امکان پروش شانک در درون قفس از ١ گرمی تا زمان بلوغ وجود دارد. به دلیل تحمل محدوده شوري و تراکم در این گونه نه تنها در طول پرورش، استرس کمی به آن‌ها وارد می‌شود بلکه امکان سهولت دست‌یابی به تخم و لارو با کیفیت در مقایسه با صید مولدین از منابع وحشی را فراهم می‌کند. از این رو شانک ماهیان از جمله گونه‌هایی است که سازمان شیلات و موسسه‌هاي تحقیقاتی شیلاتی در برنامه‌ریزي‌هاي خود به آن توجه خاص دارند و پرورش این گونه می‌تواند در توسعه ماهیان دریایی در ایران حائز اهمیت باشد.
6. میش ماهی:
این ماهی داراي بدنی بزرگ و کشیده با وزن حداکثري ٧١ کیلوگرم و طول ١٠٠-١٥٠ سانتی‌متر بوده و دهانی انتهایی دارد، بخش جلویی باله پشتی شامل ١٠ خار و بخش عقبی آن داراي یک خار و ٢٦-٢٩ شعاع است. رنگ قسمت پشتی میش ماهی سبز/ قهوه‌اي، پهلوها و شکم نقره‌اي و باله‌ها سرخ فام می‌باشد. گونه Argyrosmus hololepidotus در جنوب آفریقا، ماداگاسکار، نامیبیا، استرالیا و هند مشاهده شده است که در واقع بومی سواحل ماداگاسکار است. ماهی میش در آب‌هاي نیمه گرمسیري در عرض جغرافیایی ٢١ درجه شمالی و ٢٩ درجه جنوبی به سر می‌برد. این ماهی در آب‌هاي شیرین، لب‌شور و دریایی تا عمق ٤٠٠ متر نیز یافت می‌شود. میش ماهی در مراحل مختلف رشد در مناطق متعددی زندگی می‌کند و براي انجام عملیات تخم‌ریزي مهاجرت دسته جمعی می‌کند. تغذیه این ماهی به طور عمده در شب و آب‌هاي کدر بوده و از ماهی مرکب، خرچنگ، میگو، کرم‌ها و سایر ماهیان تغذیه می‌کند. همچنین این گونه جزء ماهیان در خطر به حساب می‌آید. میش ماهی داراي کسیه شناي بسیار ارزشمند با خواص دارویی و مصارف صنعتی متعددي می‌باشد، این گونه بزرگترین ماهی خوراکی خلیج فارس و داراي پراکنش وسیعی می‌باشد، داراي قیمت و هم‌آوري بالایی بوده و تحمل تغییرات وسیع شوري را دارد. علاوه بر فواید متعدد، میش ماهی این گونه داراي رشد سریع و قابل تکثیر در کارگاه‌هاي تکثیر است.
7. راشکو:
داراي بدنی کشیده و در مقطع فشرده است. سر مخروطی، باله‌هاي سینه‌اي داراي شعاع پایینی آزاد، پوزه مخروطی شکل، داراي فلس‌ها شانه‌اي که روي سر و سرپوش آبششی را می‌پوشانند. باله مخرجی داراي ٢-٣ شعاع سخت و باله شکمی داراي یک شعاع سخت و پنج شعاع نرم بوده که به باله‌هاي سینه‌اي خیلی نزدیک هستند. باله سینه‌اي موقعیت پایینی داشته و داراي سه شعاع آزاد بزرگتر از بقیه بوده که به صورت رشته‌اي درآمده است. این رشته‌هاي طویل در حکم اندام لامسه براي ماهی به شمار می‌روند. در آب‌هاي کم عمق ساحلی و روي بسترهاي گلی و شنی زندگی می‌کند. تغذیه اصلی راشکو از سخت‌پوستان و ماهیان ریز بوده و گوشت آن داراي طعمی لذیذي است و جزء گونه‌هاي ممتاز خلیج فارس به شمار می‌رود. ماهی راشکو از مرداد تا دي ماه تخم ریزي می‌کند، طول بدن حداکثر به ٢٠٠ سانتی‌متر می‌رسد و در سرتاسر خلیج فارس و دریاي عمان پراکنش دارد.
بدون دیدگاه