امروزه با توجه به توسعه صنعت آبزی‌پروری، رویکرد به سوي سیستم‌هاي پرورش متراکم ماهی رو به افزایش است که این امر با در نظر گرفتن عواملی مانند رقابت در تولید، افزایش بهره‌وري در واحد سطح و گسترش استفاده از منابع مناسب از جمله دریاها، مناطق ساحلی و منابع پشت سد، پیشرفت چشمگیري داشته است. آبزی‌پروری بخش مهمی از فعالیت‌هاي کشاورزي در تولید غذا محسوب می‌گردد. آبزی‌پروری به عنوان یک فعالیت در حال رشد، کمکی براي پر کردن شکاف تأمین ماهی و غذا براي جمعیت رو به رشد جهان و کاهش فشار بر منابع و ذخایر طبیعی محسوب می‌گردد. تقاضا براي مصرف محصولات دریایی و آب شیرین در حال افزایش است و با توجه به محدودیت‌هاي اّب شیرین و پیش‌بینی بروز بحران کم آبی در جهان در آینده نه چندان دور و ضرورت استفاده بهینه از منابع آبهاي شیرین با اولویت مصرف شرب و از سوي دیگر تقاضاي روز افزون براي ماهیان دریایی در بازارهاي جهانی، توجه به این بخش از آبزي‌پروري (پرورش ماهی در قفس) در 3 دهه اخیر افزایش یافته است.
تاریخچه پرورش ماهی در قفس در ایران
اولین سوابق پرورش آبزیان در قفس در ایران به صورت ابتدایی به دهه 50 در دریاچه پشت سد دز باز می‌گردد. در دهه 70 با استقرار قفس‌هاي داربستی در خلیج گرگان نیز اقدام به پرورش ماهیان خاویاري و قزل‌آلاي رنگین کمان گردید. با توجه به نیازهاي کشور به تولید پروتئین و همچنین توسعه صنعت پرورش ماهی در قفس در دنیا، طرح امکان سنجی آبزی‌پروری دریایی توسط مدیران وقت شیلات ایران و با همکاري شرکت نوروژي Refa در شمال و جنوب کشور انجام شد. طبق گزارشات سازمان جهانی FAO/NACA در سال ١٣٧٥ در ایران اولین بار ماهیانی از خانواده کپور ماهیان، تاس ماهیان و آزاد ماهیان و گونه ماهی آزاد دریایی خزر به روش cage cultureپرورش یافتند. در دهه 90 در استان‌هاي ساحلی شمال و جنوب کشور انجام گرفت.
پرورش ماهی در قفس در طی دو دهه اخیر به عنوان یکی از ظرفیت‌هاي توسعه آبزی‌پروری کشور مطرح بوده و از اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 مورد توجه ویژه قرار گرفته است. اولین طرح پرورش ماهی در قفس به صورت پایلوت در استان هرمزگان با ظرفیت تولید ١٨٠ تن ماهی در سال اجرا گردید که اهداف اصلی از اجرا این طرح، سنجش شرایط محیطی و توان گونه‌هاي بومی و غیر بومی، تربیت نیرو انسانی و انتقال دانش فنی و ارزیابی اقتصادي از امکان تولید ماهیان دریایی در قفس بود. نمونه طرح پایلوت دیگر پرورش ماهی در استان بوشهر (کنگان) در طی سال‌هاي 78 تا 85 با همکاري اداره کل شیلات استان بوشهر اجرا گردید. در طی این سال‌ها تجارب ارزشمندي در زمینه مکان‌یابی، انتخاب قفس و آشنایی با حمل و نقل و ذخیره‌سازي بچه ماهی در قفس، پرورش، تغذیه و برداشت ماهی به دست آمده است، اما همچنان این صنعت با چالش‌هاي بسیاري روبرو است. امروزه پرورش دهندگان ماهی در قفس با نگاهی ویژه به پرورش گونه‌هایی با ارزش اقتصادي بالا می‌پردازند که از آن جمله می‌توان به گونه‌هایی از خانواده آزاد ماهیان مانند Atlantic salmon، Coho Salmon، Chinook Salmon و همچنین گونه‌هایی از خانواده ماهیان دریایی مانند Sea Bream ژاپنی، Cobia، گونه‌هایی از ماهیان آب شیرین مانند قزل‌آلاي رنگین کمان اشاره نمود. در سال‌هاي اخیر پرورش کپور ماهیان چینی، مارماهی و تیلاپیا در قفس‌هاي مستقر در منابع آبی شیرین از استقبال عمومی خوبی در بین پرورش دهندگان برخوردار بوده است. در ایران پرورش ماهی در قفس علی‌رغم سابقه‌اي در حدود نیم قرن همچنان روشی نوپا محسوب می‌گردد. در ایران در سال ١٣٩٥ مقدار ١٠.١٦٢ تن ماهی در کشور در این صنعت تولید و گزارش گردیده است که نسبت به کل تولید آبزی‌پروری در کشور ٢.٢ درصد را به خود اختصاص می‌دهد. با وجود ورود رسمی و حرفه‌اي پرورش‌دهندگان، با سابقه‌اي در حدود یک دهه، همچنان نواقص و ابهاماتی در این زمینه وجود دارد. بر اساس مطالعه، چارچوب اصلی توسعه آبزی‌پروری در قفس‌هاي دریایی در ایران توسط پژوهشگران نروژي در سواحل شمال و جنوب کشور، پتانسیل آبزی‌پروری در قفس در دریاي خزر ٤٤٠ هزار تن و در دریاي عمان و خلیج فارس ٤٧٠ تن تعیین گردید. در این راستا ایران در برنامه ششم توسعه کشور، پرورش و تولید ٨٠٠ هزار تن آبزیان به ویژه ماهی و میگو هدف گذاري گردیده است که از این مقدار ٢٠٠ هزار تن به بخش پرورش ماهی در قفس تعلق خواهد گرفت.
چشم انداز پرورش ماهی در قفس
جمعیت ایران در حد فاصل سال‌هاي ١٣٩٠ تا ١٣٩٥ خورشیدي با نرخ رشد ٢٤/١ درصدي مواجه خواهد بود و این بدان معناست که بشر در سال ١٤١٠ با چالش تأمین غذا براي جمعیت ایران مواجه خواهد شد و با شرایط حال حاضر نیاز به افزایش تولید غذا براي نسل آتی است که این امر با تغییر رژیم غذایی و تولید بیشتر براي جبران کمبود همراه خواهد بود.
پرورش ماهی در قفس از پتانسیل توسعه‌اي بالایی برخوردار است. در برخی از کشورهاي آسیایی این روش به عنوان آبزي پروري کوچک مقیاس براي بهبود معیشت خانواده‌هاي روستایی محسوب می‌گردد. اما آنچه که باید مورد توجه قرار گیرد نحوه مدیریت پرورش ماهی در این روش و رفع اشکالاتی از قبیل کاهش اتلاف انرژي و بهینه سازي غذا دهی و استفاده از گونه‌هاي با ارزش اقتصادي بالا می‌باشد که با کمک کمیته پرورش ماهی در قفس، تمامی مشکلات موجود در مسیر برداشته خواهد شد.
بدون دیدگاه